Toen de musea net openden twee weken geleden, ging ik naar de tentoonstelling Ondergronds in STAM, in Gent. Hele secties van de tentoonstelling waren gewijd aan de geschiedenis, evolutie en opbouw van riolering. Er hing haast achteloos een kaart bij met de verhardingen in Vlaanderen (“Vlaanderen is de meest verharde regio in Europa”). Ik was met de fiets naar Gent gereden, een stuk langs de Schelde en terug via de Moervaart. In een regio die zo geologisch bepaald is geweest door het estuarium van de Schelde, hebben wij die Schelde proberen bedwingen. Een eeuwenlange strijd tegen het water is zichtbaar in het landschap. Moerassen werden drooggelegd, rivieren rechtgetrokken en sluizen geïnstalleerd. Alles in het teken van een vlotte evacuatie van en controle over het water. Eeuwen geleden begonnen abdijen natte gronden droog te leggen, akkers te draineren en bossen te kappen. Een groot bos rond Gent was reeds erg vroeg in de middeleeuwen verdwenen door de vraag naar kwaliteitshout voor de groei van de stad. De landbouwer ploegde en wroette eeuwenlang voort, zonder te beseffen dat daardoor de basis van de grond veranderde. De sponsachtige structuur van een grond rijk aan organisch materiaal die schimmels voedt die op hun beurt de grond bij elkaar houden met hun hyfen (de schimmeldraden), verdween. De grond verhardde bovenop de verhardingen die de mens aanbracht. Bovenop deze belediging volgde de volgende kwetsuur: de Vlaming ging ‘op den buiten’ wonen en verkoos een gazon boven een verwilderde tuin. We maaien en trimmen en spuiten en begrenzen en controleren. OCD op alle vlak. Zo maak je van een weerbaar systeem een erg fragiel systeem, zonder veel marge. En toen...

 

Toen veranderde het klimaat, vrij plots. De regen valt met grotere bakken uit de hemel (tot een derde meer) maar op veel kortere periodes. Het blijft langere periodes droog. De afgelopen maanden is 2 cm regen gevallen, waar het normaal gezien 20 cm moet zijn. Door de verhardingen, zowel fysiek als het verdwijnen van het organisch materiaal in de grond, wordt het water dat valt snel afgevoerd. Infiltratie gaat te traag, we verliezen veel water (en passant ook veel vruchtbare aarde door erosie). 

 

“Een ramp!,” roepen we, als maatschappij, unisono. Maar eerlijk, we hebben het zelf gezocht. De natuur is een systeem in evenwicht met heel wat redundanties om zo veel verschillende situaties goed aan te kunnen. Gabe Brown heeft in South-Dakota een commerciële boerderij op een plek waar jaarlijks zo een 30 cm regen valt. Hier valt 85 cm. Hier is dus zeker marge. Hij gebruikt herstellende landbouwkundige technieken zoals roterende begrazing, diverse groenbemesters, minimale grondbewerking. Wij willen er dan nog meerjarigen, bomen en hagen aan toevoegen. Hoogst nodig, zou ik zeggen, want water, dat is leven. Dat moeten we zo lang mogelijk zo dicht mogelijk bij ons houden.

​